Halk Lügatçesi – III-Ölçü

Halk Lügatçesi – III-Ölçü

Ağızlık: Su için ölçü birimi (Nğ, Kn.).

Hakla – haklağa – haklağı: Tahıl ölçeği (Bo, Çkr, Çr, Ama, Ank, Es, Kü.).

Havay: Tahıl ölçeği (Nğ, İç.).

Haz: Borç, ödünç (Gr.); ödünç alınan sütlerin kaşık sapı ile ölçülüp işaretlenmiş yeri (Gr, Kr); süt ölçeği olarak kullanılan uzun çubuğu (Ezm, Ml.).

Hedden: Eskiden kuyumcular tarafından ağırlık yerine kullanılan keçiboynuzu çekirdeği (Isp.).

Hevayi: Sekiz okkalık bir çeşit buğday ölçeği (Isp.).

Hevik: Küçük küp (Af, Ky.); 18-21 okka sıvı alan toprak kap (Ky.).

Iğaç: Eskiden kullanılan bir çeşit uzunluk ölçüsü, fersah (Ezc.).

Ilgıdır: Bir uzunluk ölçüsü, arşın (Mğ).

Ilgıtır: Elli santimetre uzunluğunda keten arşını (Kn.).

İncez: 150 cm’lik şerit metre (Zn.).

İpçi: Tarlaların alanını ölçen kadastro memuru (Ama.).

İplemek: Tarlayı ölçmek (Ama.).

İşine hakı: Kilenin dörtte biri (Dz.).

Katacak: Şarap boşaltmak İçin kullanılan bir ölçek (Ed.).

Kapma: Göz açıp kapayıncaya kadar geçen zaman (Dz, Ay, Es, Or, Rz, Kn, Mğ.)

Kutla – kutu: 12 okkalık, ağaç tahıl ölçeği, şinik (İz, Çkl, İst, Ed.); yarım kile (Brs); 20 okkalık ölçü kabı (İz.).

Nu – nuğü – nuh: Bir ağırlık ölçüsü, dirhem (Sv, Nğ.).

Nüğü ve vary.: İkiyüz dirhemlik ağırlık ölçüsü, yarım okka (Çr, Ama, To, Ur, Ky, Nş, Nğ, Sv, Kn, Ada, Krş, Isp, Ar, Kn, El, Bt.); okkanın dörtte biri, yüz dirhem (Kü, Ml, Gaz, Mr, Nğ, Ar, To, Ky, Ank.); okkanın sekizde biri, elli dirhem (Sn, Sm, Or, Sv.); okkanın altıda biri (Sv, Hat.).

Ölbe: Buğday Ölçeği (Hat, Ez.).

Önge: 50 dirhem, eski bir ağırlık ölçüsü (Isp, İz, Yz, Ky, Nş, Nğ, Kn, Ant.).

Pıstıl: 1 – 2 kg peynir alan küçük tulum (Ezc.).

Pintar: Şiniğin dörtte biri (Ba.).

Pitemi: Yarım metre boyunda bir uzunluk ölçüsü (Tr, Rz.).

Sağrak: Tahıl ölçeği, şinik (Ant.).

Savlağa: İki şinik tahıl alan silindir biçiminde bir ölçek (Ky.).

Sele: Başparmakla işaret parmağı arasındaki uzunluk, el açık durumdayken (Isp, Brd, Dz, Ay, Mn, Ba, Es, Kü, Ank, Kn, Ada, Ant, Mğ.).

Sırım: Dönümden küçük toprak ölçüsü (Isp.).

Silme: Sekiz okkalık tahıl ölçeği (Mr.).

Somar: 16 kg’lık bir tahıl ölçeği (Ama, Tr, Rz, Ar, Kr, Ezc, Ezm.).

Somarı: Değirmencinin aldığı payın ölçeği (Or.).

Susak: Değirmencinin aldığı payın ölçeği (Sm, Ama, Or.).

Süngüç – süngülüç – süngüre: Gergin durumdaki başparmakla işaret parmağı arasındaki açıklık (Mn, Gaz, Mr, Hat, Ml, Ks.).

Takıl: Tahıl ölçeği (Tr, Sv.).

Tazarcı: Pazar yerindeki satıcı (Ama.).

Tennem: On iki buçuk dirhemlik bir ölçek (Dz.).

Tırıka: Şiniğin dörtte biri (Af.).

Timin: 20 ya da 24 kg’lık tahıl ölçeği (Dz, Dy, El, Ml, Gaz, İç.).; dört kiloluk tahıl ölçeği (İç); 2-2,5 kg’lık tahıl ölçeği (Kn.).

Timinnağı: 6 okkalık tahıl ölçeği (Sv, Gaz.).

Toplama: 6 okkalık sepet (Ed.).

Yarım: Gaz tenekesinin yansı oylumunda bir tahıl ölçeği (Mn, Sv.).

Yarımlâ – yarımlağa: Yarım kilelik tahıl ölçü birimi (Ay, Es, Çr, Gaz, Nğ, To, Sm, Mr, Sv.); dörtte bir kile oylumunda tahıl ölçü birimi (Ay.); şinik denilen tahıl ölçü biriminin yarısı (Isp, Çr, İç.); timin denilen tahıl ölçeğinin yarısı (Gaz.); şinik denilen ölçü biriminin dörtte biri (Nş.); 15 kg buğday alan ve şinik de denilen bir ölçek (Nğ.)

Yarımna: 12 kg buğday alan bir tahıl ölçeği (Bo.).